Hỏi:

Bên vú trái của tôi có một khối u, cỡ quả trứng gà, khám bác sĩ đã xác định u lành. Có điều, cứ tới kỳ hành kinh vú trái lại trướng đau, rất khó chịu và mất tự tin. Gần đây tôi nghe nói, có thể sử dụng cây cúc sữa để chữa. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng hay không? Nếu đúng xin giới thiệu cho biết đặc điểm cây cúc sữa, có thể thu hái cây ở đâu và cách dùng để chữa u tuyến vú thế nào?

Lê Thị Mai, Lâm Đồng

Đáp:

Cúc sữa

Cúc sữa là cây mọc hoang, thường gặp ở ven đường, bãi hoang, ... Cây còn có tên là "rau cúc sữa", "nhũ cúc rau", "rau diếp đắng", "khổ thái", ... tên khoa học là Sonchus oleraceus L., thuộc họ Cúc (Asteraceae).

Cúc sữa là loại cây thảo, sống hàng năm hay 1-2 năm. Cây cao khoảng 30-100cm, hay hơn. Thân rỗng, thẳng, nhẵn; bẻ cành hay lá đều thấy có dịch trắng tiết ra như sữa. Lá mọc so le, xẻ tua, với các thùy có răng, thùy cuối cùng hình tam giác, có tai rộng, tận cùng thành mũi. Cụm hoa dạng đầu, màu vàng, thành ngù hay thành tán; lá bắc nhiều, xếp nhiều dẫy lợp lên nhau hình tam giác hay hình dải. Quả bế hẹp, có mào lông rất mềm xếp thành nhiều dãy.

Để làm thuốc, thường sử dụng toàn cây; có khi chỉ dùng cành lá non. Có thể thu hái quanh năm, thái nhỏ dùng tươi hay phơi khô.

Cúc sữa đã được dùng làm thuốc trong dân gian và Đông y từ rất lâu đời. Trong "Thần Nông bản thảo kinh" - bộ sách thuốc cổ nhất của Đông y học, thành thư cách nay hơn 2000 năm, đã có đề cập tới tính năng và tác dụng chữa bệnh của loài cây này.

Theo Đông y: Cúc sữa có vị đắng, tính lạnh; vào 4 kinh Tâm, Tỳ, Vị và Đại tràng. Có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, giải độc. Trên lâm sàng có thể sử dụng chữa tràng viêm (viêm ruột), kiết lỵ, hoàng đản, lâm chứng (tiểu nhỏ giọt đau buốt), hầu họng sưng đau, thổ huyết, nục huyết (chảy máu mũi), niệu huyết, tiện huyết, băng lậu, trĩ lậu, ... Dùng ngoài trị đinh nhọt, viêm mủ da, viêm tai giữa.

Ở Inđônêxia, Philippin và một địa phương ở nước ta, người ta dùng làm rau ăn như rau xà lách; còn dùng chữa cảm mạo; dùng cho phụ nữ cho con bú để có nhiều sữa.

Ở Châu Phi (Tuy-ni-di) người ta thường giã cành lá tươi, đắp để làm tan mụn cóc; dùng dịch lá tươi nhỏ vào tai để chữa đau tai giữa; một số địa phương còn dùng nước sắc cây này để làm thuốc lọc máu và chống đái đường.

Trở lại vấn đề chữa u xơ tuyến vú mà bạn quan tâm.

    "U xơ tuyến vú" là chứng bệnh thường gặp ở độ tuổi từ 25 đến 40. Triệu chứng chủ yếu của bệnh là, ở bầu vú xuất hiện khối u, kích thước to hoặc nhỏ, thường phát sinh ở một bên vú; khối u có ranh giới rõ rệt, có thể di động, không dính vào da, cứng, không đau (chỉ khi ấn vào mới thấy đau); đặc điểm nổi bật của bệnh là trước khi hành kinh kích thước của khối u tăng lên một chút và cảm giác trướng đau tăng lên, sau khi sạch kinh thì hết đau và kích thước khối u cũng thu nhỏ lại. Ở một số ít bệnh nhân, đầu vú có chất dịch màu vàng xanh hoặc nâu chảy ra.

    Nói chung, có thể sơ bộ phân biệt giữa u lành tính và u ác tính (ung thư) theo một số dấu hiệu như sau:

    - U lành thường gặp ở nữ giới đã có con, tuổi tương đối trẻ, thường từ 25-40; khối u chỉ phát sinh ở một bên vú, thường có hình quả trứng, mặt trơn nhẵn, ranh giới rõ ràng, di động tốt, không đau.

    - U ác tính (ung thư vú), thường phát sinh trong độ tuổi 40-60, khối u cứng, bờ không rõ, dính với các tổ chức kế cận, ít di động, thường thấy đau, ...

    Đông y cho rằng, nguyên nhân chủ yếu là do tình chí không thoải mái, thường xuyên phải chịu những sức ép quá lớn về tâm lý, ... khiến cho "can khí" uất kết, khí huyết lưu thông bị trở ngại, làm cho khí huyết bị ứ trệ, đờm trọc nội sinh, đờm thấp ngưng kết lại ở vú mà gây nên bệnh.

    Muốn dùng thuốc Đông y để chữa trị, tốt nhất bạn nên tìm đến phòng khám Đông y ở bệnh viện, để được các thầy thuốc chẩn bệnh và hướng dẫn dùng thuốc cụ thể.

    Đúng như có người đã mách bạn, kinh nghiệm sử dụng cây cúc sữa để chữa u xơ tuyến vú được lưu truyền trong dân gian từ lâu và đã được ghi chép trong một số sách thuốc Đông y.

    Cụ thể, có thể sử dụng theo 1 trong 2 cách như sau:

    (1) Dùng phần trên mặt đất hoặc cành lá cúc sữa 60-100g tươi; rửa sạch, giã nát vắt lấy nước cốt; thêm lượng nước thích hợp đun sôi; chế thêm chút rượu trắng; chia 2-3 lần uống trong ngày.

    (2) Dùng cành lá cúc sữa tươi 30-60g, sắc với nước 2 lần; hợp 2 nước lại, thêm chút rượu trắng; chia 2 lần uống trong ngày, sáng sớm và buổi tối trước khi đi ngủ.

Ngoài ra, còn có thể sử dụng cây cúc sữa để chữa trị một số bệnh sau:

    (1) Chữa hoàng đản: Dùng cành lá cúc sữa 10g khô (hoặc 20g tươi), sắc lấy nước, chia 2-3 lần uống trong ngày.

    (2) Chữa xơ gan: Rau cúc sữa, chua me đất - mỗi thứ 30g; hầm với thịt lợn, dùng ăn như thức ăn trong bữa cơm; sử dụng theo từng đợt 7-8 ngày.

    (3) Trẻ nhỏ cam tích: Rau cúc sữa 30g, hầm với gan lợn ăn.

Lương y HUYÊN THẢO