Hỏi đáp Thuốc vườn nhà

"Hà thủ ô trắng" tốt hơn "hà thủ ô đỏ"?

Nguồn tin:  Thuốc vườn nhà
Cập nhật: 01/06/2015 09:53 SA

Hỏi:

Tôi nghe một số người nói, loại cây Hà thủ ô trắng tốt hơn loại cây Hà thủ ô đỏ. Chế biến bằng cách "cửu tẩm, cửu đãi", tức 9 lần ngâm nước đỗ đen, 9 lần phơi khô, sau đó sao vàng ngâm rượu uống sẽ tốt cho sức khỏe. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết: Có đúng hay không và khi ngâm rượu phối hợp với loại thảo dược nào có tác dụng tốt hơn?

Bạch Lan, Quảng Ninh

Đáp:

Từ xưa, "hà thủ ô" đã được phân chia thành 2 loại đỏ và trắng, trong đó "hà thủ ô đỏ" (xích thủ ô) được coi là "chính phẩm".

hà thủ ô đỏ, dạ giao đằng, dạ hợp, địa tinh, khua lình, mằn năng ón, Radix Polygoni multiflori, Polygonum multiflorum Thunb., họ Rau răm, Polygonaceae


Hà thủ ô đỏ

"Hà thủ ô đỏ" còn có tên là "dạ giao đằng", "dạ hợp", "địa tinh", "khua lình" (dân tộc Thái), "mằn năng ón" (đồng bào Thổ), ...vị thuốc "hà thủ ô đỏ" (Radix Polygoni multiflori) là rễ củ phơi khô của cây "hà thủ ô đỏ", có tên khoa học là Polygonum multiflorum Thunb., thuộc họ Rau răm (Polygonaceae). "Thuốc vườn nhà" đã giới thiệu khá chi tiết về vị thuốc này (xem Tại đây).

"Hà thủ ô trắng" là vị thuốc phát hiện muộn hơn, dược liệu không hoàn toàn đồng nhất vì được khai thác từ một số chi khác nhau thuộc họ Thiên lý.

hà thủ ô trắng, củ vú bò, dây sữa bò, cây sừng bò, Streptocaulon juventas Merr., họ Thiên lý, Asclepiadaceae, bạch thủ ô, thái sơn hà thủ ô, thái sơn bạch hà thủ ô, hòa thượng ô, ngưu bì tiêu, Cymanchum bungei Decne


Hà thủ ô trắng

Tại Việt Nam, "hà thủ ô trắng" được khai thác từ rễ củ của loài cây có tên là "củ vú bò", "dây sữa bò", "cây sừng bò", tên khoa học là Streptocaulon juventas Merr., thuộc họ Thiên lý (Asclepiadaceae).

Còn ở Trung Quốc, vị thuốc "hà thủ ô trắng" có tên là "bạch thủ ô", còn có tên khác là "thái sơn hà thủ ô", "thái sơn bạch hà thủ ô", "hòa thượng ô", ... được khai thác từ rễ củ của cây "ngưu bì tiêu", có tên khoa học là Cymanchum bungei Decne, cùng thuộc họ Thiên lý (Asclepiadaceae).

Như vậy, "hà thủ ô trắng" khai thác trong nước và "hà thủ ô trắng" nhập của Trung Quốc, sẽ là rễ củ của những cây thuộc các chi khác nhau.

Về công hiệu, người xưa cho rằng, hai loại "hà thủ ô đỏ" và "hà thủ ô trắng" có tính năng tương tự, đều có tác dụng bổ tinh huyết, đều sử dụng để chữa chứng tinh huyết hư suy, lưng gối yếu mỏi, hoa mắt chóng mặt, tai ù, ...

Kinh nghiệm thực tế của Đông y cho thấy, "hà thủ ô trắng" có tính năng tương đối bình hòa, tác dụng tư bổ tương đối yếu (không bằng "hà thủ ô đỏ"), thích hợp với những trường hợp hư tổn tương đối nhẹ.

Tóm lại: Cả hai loại hà thủ ô đều là thuốc bổ, tác dụng cũng tương tự, nhưng thứ đỏ được coi là "chính vị", còn thứ trắng thì chất lượng coi như kém hơn.

Ngoài việc phân biệt "hà thủ ô đỏ" và "hà thủ ô trắng", khi sử dụng hà thủ ô còn cần phân biệt giữa "hà thủ ô sống" và "hà thủ ô chế", vì tính năng của chúng khác nhau.

"Hà thủ ô sống" (sinh hà thủ ô) thường dùng chữa lở ngứa sưng đau, đại tiện táo bón, tràng nhạc, sốt rét lâu ngày, ... Còn "hà thủ ô chế" dùng để bồi bổ, chữa các chứng hư tổn, tinh suy huyết thiểu, người gầy yếu, da thịt xanh xao vàng vọt, đầu choáng, mắt hoa, tai ù, râu tóc bạc sớm, lưng gối đau mỏi.

Cách chế hà thủ ô tuy không phức tạp, nhưng tốn nhiều thời gian và nhiên liệu.

Phương pháp thông dụng nhất là: Hà thủ ô thái lát, ngâm nước vo gạo một ngày đêm, rửa lại cho sạch rồi tiếp tục chế với nước đậu đen. Mỗi 1kg hà thủ ô cần dùng 100g đậu đen. Cho đậu đen vào nồi, đổ khoảng 2 lít nước, nấu cho đậu đen chín nhừ rồi chắt lấy nước. Trộn hà thủ ô với nước đỗ đen, cho vào đồ đựng (không dùng đồ sắt), đặt vào nồi hấp cho đến khi nước đỗ đen thấm hết vào các miếng hà thủ ô, sau đó lấy ra phơi hoặc sấy khô là được.

Đó là cách chế thông thường. Muốn chế kỹ cần "cửu chưng cửu sái" - nghĩa là nấu và phơi hà thủ ô với nước đậu đen như trên 9 lần.

Còn khi ngâm rượu nên phối hợp với những vị thuốc nào có tác dụng tốt nhất, thì tùy thuộc vào tình hình sức khỏe và mục đích sử dụng.

Thí dụ:

    - Người huyết kém (huyết hư), cần bổ huyết mạnh, thì nên phối hợp với thục địa, đương quy, bạch thược, ...

    - Người khí hư, hay vã mồ hôi, kém ăn, thì nên phối hợp với nhân sâm, hoàng kỳ, ...

    - Người can thận bất túc, âm tinh khuy tổn, khiến râu tóc sớm bạc, lưng gối yếu mỏi, hay choáng đầu hoa mắt, tai ù, nặng tai, thì phối hợp với những vị thuốc có tác dụng bổ thận ích tinh, như bổ cốt chi, câu kỷ tử, thỏ ti tử, ...

Nói chung, tốt nhân nên có sự tư vấn cụ thể của thầy thuốc Đông y chuyên nghiệp.


Lương y HƯ ĐAN


Xin vui lòng ghi rõ nguồn "Thuốc vườn nhà - http://www.thuocvuonnha.com" khi phát hành lại thông tin.


Tuyên bố trách nhiệm:
Thông tin trên thuocvuonnha.com chỉ phục vụ nghiên cứu học tập và mở rộng kiến thức. Không sử dụng làm căn cứ để tiến hành chẩn trị trên lâm sàng. Thông tin trên thuocvuonnha.com có thể được trích dẫn, thu thập từ các ấn phẩm, các trang tin điện tử liên quan trong nước và ngoài nước. Nếu phát sinh vấn đề bản quyền, kính đề nghị phản hồi cho chúng tôi.

Ý kiến bạn đọc

4 Ý kiến bạn đọc
nguyễn Hảo (28/03/2017 10:33 SA)

tôi rất cảm ơn lương y Hư Đan đã cho chúng tôi nhiều kiến thức và kinh nghiệm quý.tuy nhiên tôi vẫn còn nhiều điều chưa hiểu như:thứ nhất là,củ Hà thủ ô trắng khi tôi ngâm nước tiểu thì tẩy hết được hoàn toàn được vị đắng,nhưng khi sử dụng hà thủ ô tôi tự chế - tuy tôi mới dùng sản phẩm hà thủ ô tự chế được vài tháng nên có thể chưa đủ cơ sở để kiếm chứng - tôi có cảm nhận hình như hà thủ ô khi ngâm với nước tiểu thì chất lượng sẽ bị giảm,không biết cảm nhận đó có đúng không?.thắc mắc thứ 2 là,khi chế hà thủ ô,ta đun đậu đen chín nhừ,sau đó cho nước đậu đen tẩm vào hà thủ ô sẽ thấm được rất ít,còn nước đậu đen dùng đổ vào đáy nồi để chưng (hấp) hà thủ ô,thì hơi bốc lên chỉ là hơi nước,con phần tinh chất của dậu đen sẽ vẫn nằm ở dưới đáy nồi chứa nước chưng.như vậy nước đậu đen sẽ rất ít tác dụng khi cửu chưng cửu sái?.Vậy mong lương y giải đáp những thắc mắc trên.tôi xin chân thành cảm ơn rất nhiều!

Bình nguyên (06/11/2016 07:37 CH)

Tôi thấy những bài rất có ý nghĩa...

Bình nguyên (06/11/2016 07:37 CH)

Tôi thấy những bài rất có ý nghĩa...

ngocco1953 (29/06/2016 09:59 CH)

Cảm ơn Lương Y Hư Đan đã cho chúng tôi hiểu biết kỹ hơn về loại cây dược liệu này.

Viết bình luận

Để thuận tiện cho việc đăng tải, xin vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.
Chúng tôi mong muốn nhận được những bình luận theo hướng mở rộng hoặc bổ sung thông tin liên quan đến bài viết.
Chúng tôi sẽ khóa những bình luận có ngôn từ mang tính kích động hoặc bất nhã.

  Đơn vị bảo trợ thông tin

ĐỐI TÁC - LIÊN KẾT
[ Lên đầu trang ]