Dứa ông và vị thuốc huyết giác

Hỏi:

Gần chỗ tôi ở có rất nhiều cây dứa ông mọc hoang. Nghe nói đó là vị thuốc chữa đau nhức rất tốt. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng hay không? Phương pháp sử dụng cụ thể như thế nào?

Trần Vinh Hoa, Tân Lạc, Hòa Bình

Đáp:

Huyết giác

Cây "dứa ông" trong sách thuốc thường gọi là "cây huyết giác", còn gọi là "cây xó nhà", "cây dứa dại", "cây giáng ông"; tên khoa học là Pleomele cochinchinensis Merr. (Dracaena loureiri Gagnep.), họ Hành tỏi (Liliaceae).

Huyết giác (dứa ông) là một loại cây nhỏ, cao chừng 1-1,5m, có thể tới 2-3m, sống lâu năm. Thân phân thành nhiều nhánh. Cây nhỏ có đường kính chừng 1,6-2cm, cây to có đường kính tới 20-25cm. Lá hình lưỡi kiếm, trung bình dài 25-80cm, rộng 3-4cm tới 6-7cm, cứng, màu xanh tươi, mọc cách, không có cuống. Mỗi chiếc lá rụng, để lại trên thân một sẹo. Thường chỉ còn một bó lá tụ tập trên ngọn. Hoa tự mọc thành chùm dài tới 1m, đường kính phía cuống tới 1,5-2cm trên có lá nhỏ, dài 15cm, rộng 2cm, phân cành nhỏ dài tới 30cm. Hoa nhỏ, đường kính 7-8mm, màu lục vàng nhạt. Quả mọng hình cầu, đường kính chừng 1cm. Khi khô có màu đen, hạt hình cầu, đường kính 6-7cm.

Cây huyết giác thường mọc hoang tại các vùng núi đá xanh, ở núi đất không thấy có huyết giác.

Bộ phận dùng làm thuốc gọi là "huyết giác". Đó là những khối gỗ đọng nhựa, không bị mục, màu đỏ nâu, ở trên cành hoặc gốc cây đã chết khô. Hiện nay, vẫn chưa xác định được rõ, huyết giác do sâu hay do loại nấm nào tạo ra, và từ khi cây chết đến khi có huyết giác là bao nhiêu năm.

Theo Đông y: Huyết giác có vị chát, tình bình. Có tác dụng hành khí, thông mạch, hoạt huyết và chỉ huyết (cầm máu). Dùng chữa chân tay đau nhức do ứ huyết, chấn thương tụ máu, bế kinh (mất kinh), thống kinh (hành kinh đau bụng).

Liều dùng: Ngày 10-20g dưới dạng thuốc sắc, ngân rượu uống và xoa.

Một số bài thuốc có sử dụng huyết giác:

    (1) Rượu huyết giác: Huyết giác 50g, ngâm trong 500ml rượu trắng, ngâm ít nhất 1 tuần, thỉnh thoảng lắc bình; thường dùng rượu này để xoa bóp, chống đau nhức do phong tê thấp, đòn ngã tụ máu.

    (2) Chữa đau lưng, tức ngực: Huyết giác 12g, sinh địa 12g, ngưu tất 10g, mạch môn 10g; sắc nước uống.

    (3) Thuốc bổ máu: Huyết giác 100g, hà thủ ô chế 100g, hoài sơn 100g, đậu đen 100g, vừng đen 50g, ngải cứu 20g, gạo nếp (rang thơm) 10g; tất cả tán thành bột mịn, trộn đều; ngày uống 3 lần, mỗi lần 3-4g; có thể làm thành viên cho dễ uống.

Lương y HUYÊN THẢO