Hỏi:

Giàn cây sân nhà tôi có trồng dây bông báo làm cảnh; cây có hoa xanh biếc rất đẹp. Có người nói đó là cây độc, có người lại nói cây này chữa rắn cắn rất tốt. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" thông tin cho biết, những ý kiến nói trên có đúng hay không?

Nguyễn Văn Thắng, Yên Thế, Bắc Giang

Đáp:

Bông báo

"Bông báo" còn có tên là "dây bông xanh", "madia" (dân tộc H’Mông), "đại hoa lão nha chủy", "lão nha tiêu", "hồ lô đằng", "lão thử hoàng qua" (Trung Quốc), ... tên khoa học là Thunbergia grandiflora (Roxb. ex Rottl.) Roxb.

Bông báo là một loại dây leo bằng thân quấn. Thân hình trụ có lông, có thể dài 10-15m. Lá mọc đối, có cuống dài 3-4cm, phiến lá hình tim hoặc bầu dục, đầu nhọn, chia thành nhiều thùy không đều nhau, dài 10-15cm, rộng 5-10cm; gân lá hình chân vịt, nổi rõ ở mặt dưới; hai mặt lá đều có lông, mặt dưới nhiều hơn. Cụm hoa mọc thành chùm, mọc ở kẽ lá hay đầu cành. Hoa to màu xanh. Hoa nở vào mùa Hè, mùa Thu.

Cây bông báo mọc hoang khắp nơi ở nước ta, thường thấy ở những nơi dãi nắng, thoáng mát. Còn thấy mọc hoang ở Ấn Độ, các tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam miền Nam Trung Quốc (thường gọi là "lão nha chủy"). Cây cũng được trồng, làm cảnh, cho leo lên trên giàn, ở rất nhiều nơi. Có thể trồng bằng những mẩu thân, dài 15-30cm.

Vỏ rễ, dây và lá bông báo, đều có thể dùng làm thuốc. Rễ thu hái vào mùa Hè, Thu; cạo bỏ phần biểu bì, bỏ lõi gỗ, lấy vỏ rễ dùng tươi hoặc phơi khô; đồng thời thu hái luôn cả dây và lá. Dây lá có thể dùng tươi hoặc dùng khô.

Theo Đông y: Bông báo có vị ngọt, tính bình. Có tác dụng tiêu sưng, tiêu viêm, làm lành vết thương. Vỏ dùng chữa đòn ngã tổn thương, đụng giập; liều dùng 10-15g, dạng thuốc sắc. Lá sắc uống trị đau dạ dày. Dây và lá dùng đắp ngoài trị rắn cắn, đinh nhọt.

Độc tính: Theo một thông báo, thí nghiệm dùng nước sắc cành lá bông báo tiêm cho chuột lúc đói bụng, kết quả cho thấy thuốc có độ độc tương đối thấp (Theo "Trung Hoa bản thảo").

Về tác dụng chữa rắn độc cắn: Theo sách "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của cố Giáo sư Tiến sĩ Khoa học Đỗ Tất Lợi, "Bông báo là một vị thuốc chữa rắn cắn rất phổ biến trong nhân dân. Khi bị rắn cắn dùng khăn buộc trên nơi rắn cắn theo như thường áp dụng khi bị rắn cắn để tránh cho nọc độc khỏi lan khắp cơ thể, nặn cho máu chảy ra và nọc độc theo ra. Hái một nắm lá bông báo tươi, bỏ cuống, rửa sạch, giã nhỏ, thêm ít nước vào, vắt lấy nước. Lấy nước này xoa bóp từ trên xuống dưới nơi rắn cắn chừng 5-10 phút. Bã đắp lên vết cắn. Ngày làm 2 lần cho đến khi khỏi thì thôi. Thường chỉ dùng 4-5 lần là thấy kết quả. Cần chú ý nghiên cứu.".

Lương y HƯ ĐAN