Hỏi:

Tôi bị cao huyết áp đã nhiều năm nay. Gần đây một người bà con ở Sa Pa về cho tôi vị thuốc có tên là "câu đằng", nói rằng đó là thứ thuốc chữa bệnh cao huyết áp rất tốt. Tôi chưa dám sử dụng vì chưa biết rõ phải sử dụng như thế nào để có hiệu quả nhất và tránh được những tác dụng phụ. Vì vậy mong "Thuốc vườn nhà" tư vấn giúp hộ.

Nguyễn Văn Tuấn, Xuân Trường, Nam Định

Đáp:

Câu đằng

Cây câu đằng là một thứ dây leo, cao 1-3m, thường mọc nơi mát. Thân có mấu, cành nhỏ hình vuông, có rãnh dọc, ở đốt có gai cong xuống trông như lưỡi câu, do đó có tên "câu đằng". Lá mọc đối, hình trứng đầu nhọn, dài độ 9cm, rộng 5cm, cuống dài 0,8-1,2cm, mặt trên bóng, màu lục, mặt dưới như có phấn mốc. Hoa nhỏ màu vàng trắng, tụ thành hình cầu, mọc ở kẽ lá hay đầu cành, trên một cuống dài, nở vào mùa Hạ. Quả dẹt, nhiều hạt. Rễ mập màu vàng nhạt, chất mềm, vị hơi đắng the, ngậm thấy khé họng.

Theo Đông y: Câu đằng có vị ngọt, tính hàn; vào 2 kinh Can và Tâm bào. Có tác dụng thanh nhiệt, bình can, trấn kinh. Thời xưa câu đằng thường được sử dụng chữa trẻ nhỏ kinh giản, người lớn bị nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt. Hiện nay thường được dùng làm thuốc trấn tĩnh, trấn kinh (chống co giật), chữa bệnh cao huyết áp thể can dương thượng cang, trẻ nhỏ kinh giật, khóc đêm, phụ nữ xích bạch đới. Ngoài ra nhiều nơi còn dùng cây câu đằng làm nguồn chất chát để ăn trầu.

Kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy: Thành phần có tác dụng hạ huyết áp chủ yếu trong câu đằng là Rhynchophiline. Cơ chế hạ huyết áp của câu đằng là ức chế trung khu thần kinh vận mạch, chẹn thần kinh giao cảm và nút thần kinh, làm giãn mạch ngoại vi, khiến lực cản giảm và huyết áp hạ xuống.

Câu đằng còn có tác dụng ức chế sự hưng phấn thần kinh giao cảm, gây hưng phấn trung khu hô hấp, chống rối loạn nhịp tim, bảo vệ tế bào não trong điều kiện thiếu ô-xy, chống hình thành huyết khối, ức chế cơ trơn, làm dịu sự co thắt của cơ trơn ở ruột và phế quản.

Trên lâm sàng, Đông y chia bệnh cao huyết áp ra nhiều loại hình, thường gọi là "thể bệnh"; câu đằng là vị thuốc chữa cao huyết áp thể "can dương thượng cang", biểu hiện bởi các triệu chứng chủ yếu như mặt và mắt đỏ, đầu choáng, mắt hoa, tai ù, bồn chồn, dễ nổi giận, mất ngủ, ngủ mê nhiều, lưng gối mỏi yếu, đặc biệt là cảm giác "đầu nặng chân nhẹ".

Nếu có khoảng 60-70% các triệu chứng kể trên có thể sử dụng câu đằng để chữa trị, theo những cách sau:

    (1) Dùng câu đằng 15-20g, sắc nước uống thay trà trong ngày.

    (2) Câu đằng 15g, kim ngân hoa 10g, bạc hà 6g, cúc hoa 10g; sắc uống trong ngày.

    (3) Câu đằng, cúc hoa, mỗi thứ 15g, kỷ tử 10g, trần bì 10g, cam thảo 3g; sắc uống trong ngày.

    (4) Câu đằng 15g, tang diệp (lá dâu tằm) 10g, cúc hoa 8g, hạ khô thảo 8g; sắc uống trong ngày.

    (5) Câu đằng 15g, huyền sâm 10g, bạch truật 10g, ngưu tất 12g, dan bì 10g; sắc uống.

Lưu ý đặc biệt: Thành phần có tác dụng làm hạ huyết áp trong câu đằng sẽ bị phá hủy nếu đun sôi quá lâu. Vì vậy, khi sử dụng câu đằng để chữa cao huyết áp không nên đun sôi quá 20 phút. Với 5 loại trà thuốc nói trên, chỉ cần đun sôi sau đó giữ nhỏ lửa khoảng 5-10 phút là được.

Lương y HƯ ĐAN