Hỏi:

Gần nhà tôi, có rất nhiều cây hàm ếch mọc hoang. Tôi rất muốn biết, có thể dùng cây này chữa những bệnh gì? Đề nghị "Thuốc vườn nhà" giới thiệu cho biết.

Nguyễn Hoài Nam, Vĩnh Phúc

Đáp:

Cây hàm ếch còn có tên là "tam bạch thảo", "đường biên ngẫu", ... tên khoa học Saururus sinensis Baill. (Saururus loureiri Decne), thuộc họ Lá giấp (Saururaceae).

Hàm ếch là một loại cỏ (thảo), sống lâu năm, ưa mọc ở những nơi ẩm ướt, cao 30-70cm, thân phía dưới mọc bò, phía trên đứng thẳng. Lá mọc so le, có cuống dài 1-3cm; phiến lá hình trứng, thon dài 5-12cm, rộng 2-6cm, phía dưới hình tim, phía ngọn lá nhọn. Trên lá nhìn rõ 5 gân, mép lá nguyên. Cụm hoa mọc thành bông, màu trắng, dài khoảng 14cm, trên một cuống nhẵn, dài 4-5cm. Hạt hình trứng, hơi nhọn ở đầu. Mùa hoa vào tháng 4-6. Khi cây ra hoa, thường có 3 lá bắc màu trắng, nên có tên là "tam bạch thảo" (cây 3 trắng).

Cây hàm ếch mọc hoang khắp nơi ẩm thấp; thường gặp ở các ruộng trũng, khe lạch, ... ở các tỉnh miền Bắc nước ta. Còn mọc ở Trung Quốc, Nhật Bản.

Để làm thuốc, dùng toàn cây hay chỉ hái lá. Thường dùng tươi. Hái vào lúc cây đang ra hoa là tốt nhất.

Theo Đông y: Hàm ếch có vị cay, đắng, tính hàn; vào 2 kinh Phế và Bàng quang. Có tác dụng thanh nhiệt, trừ thấp, tiêu thũng, giải độc. Dùng chữa sỏi bàng quang, viêm amiđan, viêm tuyến vú, viêm đường tiết niệu, viêm thận cấp phù thũng, bạch đới, đau xương khớp, ...

Một số bài thuốc có sử dụng hàm ếch:

    (1) Chữa viêm niệu đạo: Dùng hàm ếch, xa tiền thảo - mỗi thứ 40g; sắc nước uống.

    (2) Chữa sỏi bàng quang: Dùng hàm ếch, dây tơ hồng xanh, bòng bong, kim tiền thảo, cỏ tháp bút - mỗi thứ 10-20g; sắc nước uống.

    (3) Phụ nữ khí hư bạch đới: Dùng hàm ếch 60g, thịt lợn nạc 70g; nấu canh ăn.

    (4) Xơ gan tràn dịch: Dùng hàm ếch 80g, đại kế 60g, bạch hoa xà thiệt thảo 60g; sắc nước uống.

    (5) Chữa mụn nhọt sưng tấy: Dùng lá hàm ếch giã nhỏ đắp.

Lương y HUYÊN THẢO