Hỏi:

Cháu lên mạng tìm thấy thông tin rất hay: Phụ nữ Nhật hay dùng bột quả cây hoa nhài tím nghiền mịn thoa lên mặt để dưỡng da, làm mờ vết nám và tàn nhang. Có điều cháu đi hỏi mãi mà người ta đều bảo không có thứ hoa nhài màu tím. Cháu mong lương y chỉ cho biết, hoa nhài tím (trên trang tin viết là "tử mạt lợi tử") là cây gì? Cây này có mọc ở nước ta hay không?

Minh Anh, Hải Phòng

Đáp:

"Mạt lợi" hay "mạt lị" là cây hoa nhài; chữ "tử" đầu tiên là màu tím, còn chữ "tử" cuối cùng nghĩa là "quả", "tử mạt lợi tử" dịch ra tiếng Việt là "quả cây hoa nhài tím"; cây này có sẵn ở nước ta.

Cây "tử mạt lợi" có tên khoa học là Mirabilis jalapa L.. Ở nước ta  gọi là "hoa phấn" hoặc "cây bông phấn". Cây có nguồn gốc Mêhicô (châu Mỹ), được đưa vào trồng và phát triển ở Việt Nam không rõ từ bao giờ, cây có hoa đẹp nên thường được trồng làm cảnh trong sân nhà hoặc các công viên.

Hoa phấn là một loại cây nhỏ cao chừng 70cm, thân mềm, nhẵn hay có ít lông, chia nhiều cành, phình lên ở các mấu. Rễ phình to như củ. Lá mọc đối, hình trứng, chóp nhọn. Cụm hoa hình xim, có cuống rất ngắn, mọc ở nách lá gần ngọn. Hoa có hình phễu, cánh hoa màu tím, hồng, vàng hoặc trắng, rất thơm nhất là về đêm. Trái cây hình cầu, khi chín màu đen, bên trong có chất bột trắng mịn.

Thời trước, trẻ nhỏ thường lấy hoa phấn đỏ nghiền nát bôi vào má để hóa trang cho má đỏ hồng. Bột phấn trong quả trắng mịn, thường được dùng xoa mặt thay phấn.

Theo sách "Cương mục thập di": Lấy bột quả cây hoa phấn bôi lên mặt có thể trừ vết nám, nốt ruồi và mụn trứng cá.

Hiện tại, phụ nữ một số nước thích dùng bột quả cây hoa phấn để tự chế ra loại mỹ phẩm dưỡng da theo cách như sau: Hái lấy những quả đã chín đen, phơi khô bóc bỏ vỏ đen bên ngoài và vỏ lụa màu vàng bên trong, chỉ dùng bột phấn. Hàng ngày (buổi sáng và buổi chiều) lấy bột quả nghiền mịn hòa với mật ong hoặc nước trắng, thoa đều lên da mặt, sau khoảng 30 phút rửa sạch bằng nước ấm.

Kết quả nghiên cứu cho thấy trong bột quả có hàm lượng lớn linolenic acid và một số chất khác có tác dụng dưỡng da rất tốt. Thứ kem chế từ bột quả cây hoa phấn như trên, có tác dụng giúp cho da trắng mịn, trừ các vết nám, tàn nhan và phòng ngừa trứng cá.

Lương y HUYÊN THẢO