Hỏi:

Vườn nhà em có trồng rất nhiều cây tóc tiên làm cảnh. Có người nói, củ tóc tiên là thứ thuốc bổ và làm đẹp da, nhưng em không biết cách dùng ra sao. Đề nghị "Mỹ phẩm từ thiên nhiên" cho biết tác dụng của củ tóc tiên và giới thiệu cho một số cách dùng cụ thể để làm đẹp.

Nguyễn Thị Tám, Hà Nội

Đáp:

Mạch môn

Tóc tiên vốn là cây mọc hoang, hiện tại thường được trồng làm cảnh ven các lối đi trong sân hoặc trong vườn; một số nơi còn trồng để lấy củ làm thuốc. Cây tóc tiên (Liriope spicata Lour) là một loại cỏ sống lâu năm, quanh năm xanh tốt, lá hẹp dài, mọc từ gốc, dài chừng 30cm, rộng 4-7mm. Cọng mang hoa màu tím nhạt, hợp thành xim 3-5 hoa. Quả mọng, màu xanh tím. Tháng 6-7, chọn những cây đã được 2-3 năm, đào lấy củ già, cắt bỏ rễ con, rửa sạch đất, phơi khô để dùng làm thuốc. Vị thuốc này trong Đông y có tên là "mạch môn" hoặc "mạch môn đông".

Theo Đông y: Mạch môn có vị ngọt, hơi đắng, tính hơi lạnh; vào 3 kinh Tâm, Phế và Vị. Có tác dụng thanh tâm, nhuận phế, dưỡng vị sinh tân, hóa đờm, chống ho, dùng chữa hư lao, thổ huyết, ho ra máu, miệng khô khát, bệnh nhiệt tân dịch khô. Tuy nhiên, những người tỳ vị hư hàn, đại tiện lỏng không nên dùng. Ngoài tác dụng làm thuốc, củ tóc tiên còn có thể dùng để làm đẹp.

"Mỹ phẩm từ thiên nhiên" xin giới thiệu một số cách sử dụng cụ thể (biên dịch từ sách "Dược thảo mỹ dung hộ phu nghiệm phương"):

    (1) Trà làm đẹp dung nhan, sáng mắt: Dùng mạch môn (bỏ lõi) 15g, ngũ vị tử 10g, câu kỷ tử 10g; hãm nước uống thay trà trong ngày.

    (2) Thuốc bổ âm huyết, làm mịn da: Củ mạch môn tươi bỏ lõi, giã vắt lấy nước cốt, lọc bỏ cặn, trộn với cùng một lượng mật ong, đun sôi lại, chờ nguội, cho vào lọ nút kín dùng dần; hàng ngày dùng một thìa canh, hòa với nước ấm uống trước lúc đi ngủ.

    (3) Chữa nám da: Dùng mạch môn 200g, thiên môn 200g, ngũ vị tử 100g; nấu lấy nước đặc, thêm một lượng mật ong thích hợp vào trộn đều, đun sôi lại, chờ nguội, cho vào lọ nút kín dùng dần; ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 thìa canh, hòa với nước ấm uống sau các bữa ăn.

    (4) Chữa mụn trứng cá: Dùng mạch môn (bỏ lõi) 15g, sinh địa 15g, bạch hoa xà thiệt thảo 12g, huyền sâm 10g; sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.

    (5) Chữa viêm da do tăng tiết bã nhờn: Dùng mạch môn, huyền sâm, xích thược, bạch tiên bì, câu đằng - mỗi vị 10g; sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.

    (6) Chữa lẹo mắt: Dùng mạch môn (bỏ lõi) 45g, toàn phúc hoa 45g, mộc thông 45g, đại thanh diệp (lá cây bọ mẳy) 45g, phục linh 30g, hoàng liên 30g; nghiền thành bột mịn, mỗi lần dùng 15g bột thuốc, sắc với 300ml nước, đun lấy 200ml, hòa với 10ml sinh địa chấp (nước cốt củ sinh địa), đun sôi lại; uống trước lúc nằm ngủ.

    (7) Chữa hôi miệng: Dùng mạch môn 30g, gạo tẻ 40-60g, đường phèn 30g; trước hết nấu mạch môn trong 40 phút, chắt lấy nước bỏ bã, thêm gạo đã vo sạch vào nấu cháo, khi cháo chín cho đường vào trộn đều; chia ra 2 lần ăn trong ngày.

    (8) Chữa chân răng chảy máu: Dùng mạch môn nấu lấy nước súc miệng ngày vài ba lần.

Lương y HƯ ĐAN