Hỏi:
Gần đây tôi nghe người ta nói, lá mơ là thuốc chữa đi lỵ rất tốt. Tuy
nhiên, cách sử dụng như thế nào thì tôi chưa biết. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" hướng dẫn cho biết. Và xin hỏi thêm là, ngoài chữa lỵ lá mơ còn có những tác dụng gì khác?
Lê Mai, Phú Thọ
Đáp:
Mơ tam thể
Lá mơ còn có rất nhiều tên gọi khác như "mơ tam thể", "dây mơ tròn",
"cẩu xư đằng", "my mao", "mơ lông", "thối địt", "thối dư", "dắm chó",
"co tốt ma" (Thái), ... Cây mọc hoang ở khắp nước ta, thường thấy cây
mọc leo lên các bờ rào; cây cũng được trồng làm rau sống, thường dùng ăn
với món thịt chó.
Mơ tam thể là một thứ cây leo, lá mọc đối,
hình trứng hay mác dài, gốc lá tròn hay hình tim, cuống dài, hai mặt lá
có lông mịn và hay bị nấm Aecidium paederiae ăn hại. Hoa tím nhạt, tràng
hình ống, mọc thành xim kép ở kẽ lá hoặc đầu cành. Quả hình cầu có đài
màu vàng - nâu bóng.
Theo Đông y: Mơ tam thể
có tính bình, vị đắng ngọt. Có tác dụng thanh nhiệt, sát trùng, tiêu
thũng trướng. Dùng chữa hoàng đản (vàng da), kiết lỵ, báng, phụ nữ bế
kinh, ... Liều dùng 9-15g sắc uống.
Tại Ấn Độ người ta dùng
cây này uống trong và xoa bóp để chữa tê thấp; nước sắc cho thêm đường,
gừng. Tại Philipin, dân gian uống nước sắc của lá mơ tam thể để chữa
bệnh sỏi thận, bí tiểu tiện.
Trên thực tế, ngoài tác dụng chữa đi lỵ, lá mơ còn có thể sử dụng để chữa trị một số chứng bệnh khác.
Dưới đây là một số bài thuốc tiêu biểu có sử dụng lá mơ tam thể:
(1) Chữa lỵ trực trùng Shiga:
Lá mơ tam thể 30-50g, trứng gà 1 quả; lá mơ lau sạch, thái nhỏ trộn với
trứng gà (có người chỉ dùng lòng đỏ, nhưng kinh nghiệm dùng cả quả phổ
biến hơn); bọc vào lá chuối đem nướng hoặc đặt lên chảo mà rán (không
có mỡ) cho thơm; ngày ăn 2-3 lần, liên tục từ 3-5 ngày. Năm 1960, Bệnh
viện quân y 108 đã áp dụng thử có kết quả tốt, từ đó kinh nghiệm này bắt
đầu được phổ biến rộng rãi.
(2) Chữa vàng da: Dùng rễ mơ tam thể 60-90g, đậu tương 200g; hầm chín nhừ, thêm mắm muối cho hợp khẩu vị, chia ra ăn trong ngày.
(3) Chữa bụng trướng đau, ăn không tiêu:
Dùng rễ mơ tam thể 30g, sắc nước uống trong ngày. Hoặc dùng rễ mơ tam
thể, phơi hoặc sấy khô, tán thành bột mịn, ngày uống 3 lần, mỗi lần uống
2g.
(4) Trừ giun kim: Dùng lá mơ tam thể
một nắm (khoảng 30g), chế 50ml nước chín, giã vắt lấy nước cốt; tối
trước khi đi ngủ, bơm thụt vào hậu môn, sau khoảng 20 phút, giun sẽ bò
ra.
(5) Chữa phụ nữ bế kinh do huyết hư (thiếu máu): Dùng rễ mơ tam thể 30g, kê huyết đằng 15g (mua ở hàng thuốc Nam); 2 thứ bọc vào túi vải sô, hầm với 200-300g thịt lợn, thịt gà hoặc thịt bò, chia ra ăn trong ngày.
Lương y HƯ ĐAN