Hỏi:
Đề nghị "Thuốc vườn nhà"
hướng dẫn giúp cách dùng thuốc Nam để chữa sốt xuất huyết. Điều này đối
với bà con chúng tôi rất quan trọng, vì cứ vào mùa mưa cuối mùa Hè, ở
xóm chúng tôi lại có nhiều người mắc bệnh này. Rất mong Quý báo quan tâm
giúp đỡ, hồi âm sớm.
Mạnh Tuấn, Vụ Bản, Nam Định
Đáp:
Bệnh sốt xuất huyết có thể xảy ra quanh năm và dễ lây lan thành dịch
trong mùa mưa ở nước ta. Bệnh có tên là "sốt xuất huyết" vì có 2 triệu
chứng chính là "sốt" và "xuất huyết".
Bệnh sốt xuất huyết thường được chia thành 4 cấp độ, tùy theo mức độ nặng nhẹ và triệu chứng lâm sàng:
-
Người mắc bệnh sốt cao đột ngột, liên tục và kéo dài; nếu không được
chữa trị kịp thời, sau 2 ngày đêm bệnh chuyển sang cấp độ 2.
- Sang cấp độ 2 bắt đầu có hiện tượng xuất huyết. Biểu hiện xuất huyết
thường thấy ở da là những chấm đỏ li ti, xuất hiện ở 2 cẳng chân, cánh
tay, bụng, đùi, mạng sườn, ... Còn xuất huyết niêm mạc có những biểu
hiện như chảy máu cam, chảy máu lợi, đôi khi xuất huyết ở kết mạc, tiểu
tiện ra máu, ... Trường hợp nặng, có thể xuất huyết đường tiêu hóa với
biểu hiện như nôn ra máu, đại tiện ra máu, ...
- Sang cấp
độ 3 (thường là từ ngày thứ 4), bệnh nhân bắt đầu có dấu hiệu sốc; suy
tuần hoàn, mạch nhanh, huyết áp tụt, kèm theo triệu chứng như da lạnh
ẩm, người bồn chồn, vật vã hoặc sốt li bì.
- Đến cấp độ 4 rất dễ tử vong. Bệnh nhân bị sốc nặng, mạch nhỏ khó bắt, huyết áp không đo được và sau đó có thể tử vong.
• Giai đoạn bệnh mới phát:
Khi phát hiện thấy bệnh nhân bị sốt xuất huyết thuộc cấp độ 1 và 2,
chưa có biểu hiện sốc, sử dụng ngay bài thuốc Nam cơ bản sau đây để chữa
trị, thường đem lại kết quả rất tốt:
- Bài thuốc cơ bản:
Cỏ nhọ nồi 30g, rau má (hoặc cỏ mần trầu) 30g, mã đề (lá và bông) 20g;
tất cả rửa sạch, cho vào ấm, đổ ngập nước, sắc lấy nước uống; hoặc đem
các vị thuốc giã nát, chế nước sôi vào, vắt lấy nước uống trong ngày.
- Gia giảm: Để nâng cao hiệu quả điều trị, cần tùy theo chứng trạng cụ thể, mà tiến hành gia giảm như sau:
+ Nếu người bệnh thấy gai rét, không ra mồ hôi, sổ mũi, đau lưng, đau
gáy: Dùng cây tía tô (lá và cành) 15-20g giã vắt lấy nước cốt hoặc sắc
đặc cho uống nóng, hoặc ăn lá tía tô với cháo nóng cho ra mồ hôi. Sau
cơn nóng sốt, uống tiếp bài thuốc cơ bản trên.
+ Nếu người bệnh nôn mửa, ỉa chảy: Thêm hoắc hương 15g, gừng tươi 5g vào bài thuốc cơ bản cùng sắc uống.
+ Nếu người bệnh nôn khan, nhức đầu nặng, khát nước: Thêm rễ cỏ tranh
20g hoặc củ sắn dây 20g (hoặc hòa bột sắn 10g vào nước thuốc) cùng sắc
uống.
+ Trường hợp bị táo bón: Thêm rau sam 20g hoặc lá mồng tơi 20g.
+ Trường hợp có xuất huyết: Tăng lượng lá nhọ nồi lên 40-50g; hoặc thêm
lá huyết dụ 20g, hoặc lá trắc bách diệp (sao đen) 20g vào cùng sắc
uống.
• Giai đoạn hồi phục:
Sau
khi sử dụng bài thuốc cơ bản trên, nếu thấy sốt đã lui, các nốt ban
xuất huyết đã lặn dần, nhưng cơ thể vẫn mệt mỏi, chán ăn, đầu choáng
váng, mắt hoa, mình mẩy nhức mỏi, ngủ kém, đại tiện lỏng nát, ... tùy
theo điều kiện cụ thể, có thể sử dụng một trong số bài thuốc, hoặc món
ăn như sau, để giúp cho cơ thể mau chóng phục hồi:
- Bài thuốc 1:
Nam sâm 30g, sinh địa 20g, huyền sâm 15g, kim ngân 12g, cát căn 20g, đỗ
đen sao 30g; sắc nước uống mỗi ngày 1 thang, liên tục 3-5 ngày.
- Bài thuốc 2:
Sinh địa 30g, gừng tươi 2-3 lát, gạo tẻ 50-60g; sắc sinh địa và gừng
lấy nước, bỏ bã, nấu với gạo thành cháo, thêm chút đường phèn cho đủ
ngọt; chia thành vài lần ăn trong ngày, liên tục 3-5 ngày.
- Bài thuốc 3:
Xương dê 1kg, gạo tẻ 50-60g, hành tươi 2 củ, gừng tươi 3-5g, gia vị vừa
đủ; xương dê đập vụn, ninh lấy nước rồi cho gạo vào nấu thành cháo, chế
thêm gia vị; chia ra ăn trong ngày, liên tục 3-5 ngày.
• Chú ý về vấn đề ăn uống:
Bệnh sốt xuất huyết thường làm cho máu bị đặc lại (cô đặc), khiến cho
máu rất khó lưu thông. Đó là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến biến chứng sốc.
Vì vậy, cần chú ý cho uống nhiều nước, để tránh cho máu khỏi bị cô đặc.
Có thể cho uống nước đã đun sôi, nước cam, nước chanh, oresol, ...
Nhưng phải uống từ từ, từng ít một, tránh uống quá nhanh, quá nhiều ngay
một lúc, vì có thể gây nôn mửa, đầy bụng, ... Trong quá trình điều trị
kiêng ăn các chất cay, nóng, khô cứng. Nên ăn thêm các thức ăn mát như
bột sắn dây, đậu đen, đậu xanh, giá đậu, rau tươi, trái cây, ...
• Phòng bệnh:
Ngoài việc diệt muỗi, nằm ngủ phải mắc màn để tránh muỗi đốt, cách ly
người bệnh trong thời kỳ có dịch, có thể uống liên tục trong 3 ngày một
trong hai loại trà thuốc sau:
- Bài thuốc 1: Hạt muồng (sao cháy đen) 10g, hãm lấy nước uống thay trà trong ngày.
- Bài thuốc 2: Hoa hòe (sao vàng, giã nát) 10g, hãm lấy nước uống thay trà trong ngày.
Lương y HUYÊN THẢO