Hỏi:

Cách đây vài tháng, tôi bị viêm họng nặng, uống nhiều thuốc mà không thấy đỡ. Một hôm có ông bạn của bố đến chơi, thấy tôi ho rũ rượi, liền bảo ra chỗ chân tường hái một nắm cây thuốc dòi về sắc nước uống. Tôi làm theo thấy bệnh tình cải thiện rõ rệt và chỉ 5 ngày là bệnh khỏi hẳn. Tôi rất mong "Thuốc vườn nhà" cho biết thêm về tác dụng chữa bệnh của thứ cây này.

Trần Mạnh Toàn, Phổ Yên, Thái Nguyên

Đáp:

Cây bọ mắm

Thứ cây bạn quan tâm trong các sách thuốc ở nước ta thường gọi là "cây bọ mắm" (Pouzolzia zeylanica (L.) Benn.) - một loài cây mọc hoang khắp nơi, thường thấy ở những nơi đất ẩm như quanh giếng nước, quanh vườn, bờ ruộng, chân tường, ... Dân gian thường gọi nó là "cây thuốc dòi" hoặc "thuốc giòi", vì người ta thường dùng cây này đem giã nát, cho vào hũ mắm, để tránh sinh dòi bọ.

Bọ mắm là loại cỏ cành mềm, thân có lông. Lá mọc so le, có khi mọc đối có lá kèm, hình mác, hẹp, trên gân và 2 mặt đều có lông - nhất là ở mặt dưới; lá dài 4-9cm, rộng 1,5-2,5cm, có 3 gân xuất phát từ cuống. Cụm hoa đơn tính mọc ở kẽ lá, thành xim, màu trắng, gần như không có cuống. Quả hình trứng nhọn, màu hồng tím.

Theo Đông y: Bọ mắm có vị ngọt nhạt (cam đạm), tính lạnh (hàn). Có tác dụng giải độc, tiêu thũng, bài nung (trừ mủ), trừ thấp nhiệt. Dùng chữa các chứng viêm nhiễm đường hô hấp, viêm ruột, kiết lỵ, viêm đường tiết niệu, ung nhọt mưng mủ, đau răng do phong hỏa, ...

Bọ mắm là loại thuốc có tính năng "bài nung" (trừ mủ) rất mạnh, nên một số địa phương ở Trung Quốc, còn đặt cho cây những tên như "nung kiến tiêu" (mủ nhìn thấy là tiêu), "bạt nung cao" (cao trừ mủ), ... Tuy nhiên đối với những loại mụn nhọt không mưng mủ, thì không nên dùng, vì sẽ gây đau hơn.

"Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu một số bài thuốc có sử dụng bọ mắm:

    (1) Chữa ho lâu ngày: Dùng 40g bọ mắm tươi sắc uống; hoặc nấu thành cao lỏng, pha mật ong, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 chén con (15-20ml).

    (2) Chữa viêm họng, viêm a-mi-đan: Dùng lá bọ mắm tươi nhai, ngậm, nuốt nước; hoặc dùng 15-20g, sắc nước uống.

    (3) Chữa đau răng: Giã nát bọ mắm tươi, hòa với nước ngậm.

    (4) Chữa tắc tia sữa: Dùng 30-40g bọ mắm tươi, sắc uống.

    (5) Chữa viêm đường tiết niệu: Bọ mắm tươi 30-60g hoặc 15-30g khô, sắc nước uống.

    (6) Chữa ung nhọt mưng mủ: Dùng lá bọ mắm tươi, giã nát, đắp lên vết thương.

Lương y HUYÊN THẢO