Hỏi:

Bố tôi bị bệnh ung thư hạch, mấy ngày trước có người mách là nên lấy củ nghệ bạch phơi khô rồi đem hãm nước uống hàng ngày sẽ tiêu hết hạch, nhưng tôi không biết là có đúng vậy không? Mong "Thuốc vườn nhà" chỉ cho tôi biết công dụng của thuốc và cách làm bài thuốc này.

todungdongyen@gm...

Đáp:

Củ nghệ bạch, tức củ nghệ trắng, còn có tên là nghệ rừng, ngải trắng, ngải mọi, nghệ sùi, nghệ Mẹo, nghệ Lào, ... tên khoa học là Curcuma aromatica Salisb., thuộc họ Gừng (Zingiberaceae).

Nghệ trắng là loài cây mọc hoang ở một số tỉnh miền núi phía Bắc. Tập trung nhiều ở Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, ... Thường thấy mọc trên những chỗ đất ẩm còn tương đối màu mỡ, ở các nương rẫy, trong thung lũng và những bãi đất hoang dọc đường đi và quanh làng bản. Độ cao phân bố có khi tới gần 1000m. Cây ưa ẩm và ưa sáng. Thường mọc tập trung thành từng đám lớn, do sự phân nhánh mạnh của hệ thống thân rễ. Nghệ trắng còn được trồng nhiều ở các vùng trung du và miền núi để dùng làm thuốc.

Nghệ trắng là loài cây thảo, cao khoảng 40–90cm. Từ thân rễ mọc ra nhiều rễ dài mang củ nhỏ hình trứng, màu vàng nhạt, rất thơm. Lá mọc so le, hình bầu dục thuôn hoặc mũi mác, dài 40-50cm, rộng 10-15cm, đầu nhọn, mặt dưới có lông nhung, cuống và bẹ ngắn. Cụm hoa mọc từ thân rễ trước khi cây ra lá, hình trụ, dài 15-20cm, với nhiều lá bắc lợp lên nhau. Nhị ngắn, bao phấn hình bầu dục. Mùa quả từ tháng 3 đến tháng 6.

Củ nghệ trắng đã được sử dụng để làm thuốc từ lâu đời. Hiện tại, trong các sách thuốc của Đông y, củ nghệ trắng được xếp vào nhóm thuốc "Hoạt huyết chỉ thống", thuộc loại thuốc "Hoạt huyết hóa ứ", cùng với một số các vị thuốc tương đối quen thuộc như khương hoàng (thân rễ nghệ vàng), xuyên khung, diên hồ sách, nhũ hương, một dược, ngũ linh chi, ...

Theo Đông y: Củ nghệ trắng có vị cay, đắng, tính hàn (lạnh); vào 3 kinh Tâm, Can và Đảm. Có tác dụng hành khí, giải uất, lương huyết (mát máu) và phá ứ. Chủ trị các chứng thổ huyết, đổ máu cam, đái ra máu, kinh nguyệt nghịch lên (nghịch kinh), đau ngực, đau sườn, viêm gan vàng da, sỏi mật, ...

Kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy: Củ nghệ trắng có tác dụng chống viêm, ức chế miễn dịch, cải thiện vi tuần hoàn, giảm đau, bảo vệ gan, ngừa thai, ...

Nghệ vàng và nghệ trắng cùng nằm trong nhóm thuốc "Hoạt huyết chỉ thống", nên đều có tác dụng hoạt huyết tán ứ, hành khí chỉ thống (giảm đau). Đều thường được sử dụng chữa ngực sườn đau tức do khí trệ huyết ứ, bế kinh, thống kinh (hành kinh đau bụng), ...

Tuy nhiên, giữa nghệ vàng và nghệ trắng cũng có một số khác biệt nhất định: Về tính năng, nghệ vàng có vị cay, tính ấm (ôn), có tác dụng hành khí tán ứ mạnh; trên lâm sàng dùng chữa các chứng huyết ứ do hàn ngưng khí trệ, tác dụng tốt nhất. Còn nghệ trắng có vị đắng tính lạnh, có tác dụng phá ứ tán kết, đồng thời còn có thể lương huyết (mát máu), nên trên lâm sàng có thể sử dụng chữa các chứng huyết ứ có kèm theo những biểu hiện thuộc chứng nhiệt.

Tóm lại, 2 vị thuốc nghệ vàng và nghệ trắng đều dùng chữa các chứng "huyết ứ". Nếu là "chứng hàn" thì nên dùng nghệ vàng, còn nếu là "chứng nhiệt" thì nên dùng nghệ trắng.

Thực tế lâm sàng cho thấy: Nhờ tác dụng làm tan huyết ứ và tiêu trừ khối tích, các vị thuốc "Hoạt huyết hóa ứ" của Đông y, bao gồm củ nghệ trắng mà bạn quan tâm, có thể sử dụng để chữa trị một số dạng ung thư, đạt kết quả tốt.

Trong dân gian, không loại trừ khả năng một số người đã sử dụng củ nghệ trắng để chữa trị một số dạng u, bướu kết quả khả quan. Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc nhiều vào bệnh tình, triệu chứng cụ thể, nhất là phụ thuộc vào những đặc điểm về thể chất (thường gọi là cơ địa, thể tạng, tạng người, ...) ở người bệnh.

Rất khó phán đoán, củ nghệ trắng có phù hợp với bệnh tình và thể tạng của bố bạn hay không. Do đó, muốn chữa bệnh ung thư hạch cho bố, bạn cần tìm đến một cơ sở Đông y đáng tin cậy, để được các thầy thuốc chẩn đoán toàn diện và đưa ra những kết luận, chỉ dẫn cụ thể.

Chúng tôi chỉ có thể cung cấp một số thông tin liên quan đến củ nghệ bạch, để bạn tham khảo.

Lương y HUYÊN THẢO